Hoa mai vàng như nắng

Ngày cuối năm, đi dọc miền Trung, là đi qua những ngôi nhà có cây mai trước sân nở tâng bừng trong nắng.

Trong trí tưởng của đứa trẻ, cách Tết chừng hai tháng, bà nội sẽ sai đi lặt lá mai. Cũng có thể nó nhớ sai về thời gian, là hơn 2 tháng, hoặc kém hai tháng; nhưng nó tin rằng mình nhớ đúng về cái màu nắng ở thời khắc đấy, thứ nắng vừa chuyển từ mùa mưa sang mùa khô, mất đi sắc tươi mát của khá ẩm, trở thành chói và gắt. Nó ko thích màu nắng ấy, càng không thích một thứ sẽ đến cùng, là bụi. Nắng đốt khô cỏ cây, nung cho mặt đất tơi ra thứ bột mịn màu nâu đỏ. Và những cơn gió của mùa khô ào đến, hất lên những cái phễu bụi đồ sộ, đuổi nhau chạy ràn rạt trong khoảng chỗ nọ qua chỗ kia. Hệt như một đứa trẻ ngỗ ngược. Ko ai đoán được các con phố đi của cái phễu bụi đó, nên bất ngờ nó có thể ngoặt gấp, để ta hứng trọn màn bụi đỏ quạch, ko mở nổi mắt, miệng lạo xạo, trong khoảng đầu tới chân bám dày lớp đất mịn như thể ta đã bị bỏ quên trong một cái kho đổ nát nào ấy phổ quát năm trời.

Bù lại, mùa khô sẽ đem lại những cơn gió mạnh mẽ sảng khoái, đủ sức thổi vẹo vọ người đi trên phố. Và mùa khô, là cuối năm, là Tết – niềm mong của những đứa trẻ. Vườn bà nội có 4 cây mai già, xứng đáng gọi là mai cổ thụ. Những cây mai ấy chắc đã theo bà nội trong khoảng vùng quê miền Trung hot cháy lên tận Cao nguyên trong cuộc thiên cư vội vã bởi chiến tranh. Nó chưa từng hỏi bà nội đám mai đấy bao tuổi, bởi nó thấy ko cần hỏi thì cũng biết những cội mai ấy đã sống hơn nó cực nhiều thời kì rồi. Sau này to lên, đọc “Hoa muộn” của Phan Thị vàng anh, nó ko hình dung ra cái không gian xam xám buồn bã của vườn mai, nó nghĩ chắc đấy phải là một khu vườn của loài cây khác. Vì nó chưa từng thấy cây mai buồn. Hẳn vậy. Đề cập cả lúc cây mai đã chuyển sắc lá sang màu xanh xám, rồi vàng dần, già đi và cạn kiệt lực sống, rồi bị lặt hết lá thành trơ trụi khẳng khiu, nó vẫn hình dung về mai là những bông hoa có màu vàng trong trẻo như nắng sớm. Mai là Tết. Mai là vui. Mai là Mong rằng , là đổi thay, là mới mẻ. Lặt cho hết lá của 4 cây mai già mất cả tuần trời. Trước tiên là đứng dưới đất, rồi bắc ghế, rồi trèo hẳn lên cây, và rút cuộc là bắc thang để lặt nốt lá ở những đầu cành quá cao. Nhẹ nhõm lật ngược lá mai để nó lìa cành thật gọn ghẽ, vì chiếc nụ bé xíu ở ngay kẽ lá. Do vậy những bàn tay trẻ thơ thích hợp nhất cho công việc này. Con trẻ luôn tỉ mỉ, chu đáo và cầu toàn hơn người lớn. Nó nghĩ thế. Hoặc nó tự nhìn mình mà nghĩ mọi con nhỏ đều thế. Bà nội lặt lá mai mau lẹ hơn nó phổ quát, nhưng bà thường để sót, và đôi khi bà làm gãy vài nụ hoa. Nó nhớ tiếc từng chiếc nụ. Mỗi chiếc nụ đó sẽ lớn lên, sẽ bật lớp vỏ xám để bung thành chùm nụ, đẹp như chùm ngọc màu xanh. Nó sẽ soát lại từng cành, lặt nốt những chiếc lá sót, lặt cho đến chiếc lá cuối cùng dù xa tầm tay nó đến cỡ nào. Rồi mãn nguyện khi cả bốn cây mai trước sân trơ trụi như những thân cây chết. Sau đấy, cứ cách vài ngày lại ngó nghiêng xem những cái nụ đã phồng lên chưa. tuồng như trong sân nhà mỗi người miền Trung đều có cây mai vàng . Nó cho là vậy, bởi tới nhà người nào ngày tết nó cũng gặp hoa mai. Ngày cuối năm, đi dọc miền Trung, là đi qua những ngôi nhà có cây mai trước sân nở tưng bừng trong nắng. Xóm nhà bà nội, xóm của những người trong khoảng Quảng Trị, Huế, Quảng Nam, Bình Định… theo nhau tới bạt rừng lập làng, nhà nào cũng trồng cho mình vài cây mai, như một niềm nhớ, một tập tính, một cảm giác quen, một góc quê hương lưu dấu ở ấy. Trồng mai, kỹ lưỡng cả năm, ngắm nghía, đánh dấu cái cành đẹp nhất, đợi tới ngày 29-30 Tết thì chặt cành, đốt xém vết cắt để giữ nhựa cho hoa tuoi lâu, cắm vào cái bình mỗi năm chỉ được mang ra một lần, đặt bình hoa ở góc trước ban thờ. Cành mai vào nhà là thấy Tết. Cành mai Tết đấy phải gánh hơi rộng rãi sứ mạng: làm đẹp – dấu hiệu của Tết – Báo điềm lành hay điềm dữ. Người ta kín đáo tin rằng một cành mai nở những bông Đầu tiên vào đúng sáng mùng Một Tết thì năm đấy sẽ trơn tuột thuận hòa; hoặc ngày đầu năm đầu tháng ấy, cành hoa hãy nở những bông thật đẹp, cho năm mới thật nhãi con. Khách tới nhà tỉ mẩn đếm từng cánh mai. Cành mai nào nở những bông hoa 6-7-8-9… cánh chứ chẳng hề 5 cánh như thường nhật sẽ được xuýt trâm khen năm nay chắc gia chủ may mắn lắm! Nên sáng mùng một Tết, bước ra phòng khách, thấy mai ko nở bông nào (thôi mà, hãy nở đi, chỉ một bông thôi cũng được) thì mặt chủ nhà héo xịu, mai mà rũ xuống thì mặt chủ nhà tái dại.

tự nhiên còn là một đứa trẻ nữa, nó vẫn hồi hộp mỗi sáng mùng Một Tết khi thao tác chân vào phòng khách, ngắm cành mai ngày đầu năm mới, dù mới cách ấy mấy tiếng, lúc giao thừa, đã đếm xem có mấy nụ mai bung lớp vỏ xanh đợi sáng. Căn phòng ngày đầu năm được ướp đẫm hương: mùi khói trầm nồng ấm, mùi trái bưởi the the, hương hoa mai ngòn ngọt… Hoa mai chỉ thơm chút buổi sáng, khi bông hoa vừa nở, tỏa ra làn hương nhẹ bỗng, một mùi hương rất mực tinh khôi, làm dậy lên thứ tình cảm trong trẻo, tươi tỉnh. Hoa mai vàng như nắng, tươi bừng trong nắng. Nên nó thương những chậu mai lạc xứ, co ro ủ ê trong giá rét những ngày giáp Tết ở dọc bờ Kim Ngưu, vỉa vè phường Lò Đúc, ven bờ hồ Tây... Mỗi lần phải nhìn những cánh mai run rẩy trong bầu khí đông u xám, nó lại nhớ đến một bài báo viết về những cây sồi đen xứ lạnh được mang về trồng bên bờ sông Hương. Cây tha phương, ko to nổi, ứa nhựa vì nhớ tuyết. Ngắm những cánh hoa đào heo héo trong nắng phương Nam cũng không dễ dàng gì. Bứt rứt. Như là thương. Như là có lỗi lúc hoa không được tươi tỉnh mà nở ở đúng nơi của mình. Phải xa xứ, hẳn là khổ cực lắm, muộn phiền lắm. Có một đêm giao thừa cuối năm năm nào đấy, nó gặp một người bán hoa mai ủ ê ở hè phố Phan Bội Châu, Hà Nội. Anh đang chuyển nốt những chậu mai ế ẩm lên xe chuyên chở để về lại Bình Định. Anh sẽ mất cả ngày mùng Một Tết mệt nhọc trên phố. Nên anh không cười được. Muốn xem giá mai vàng tại đây. Cập nhật liên tục giá mai vàng trong ngày Năm nào cũng nhiều người đánh tiếng xin bà nội một cành mai chơi tết. Vì dáng cành đẹp, dáng hoa đẹp. Năm nào bà nội cũng hào phóng cho đi dăm cành. Không sao, sang năm, cây sẽ đâm những cành mới khỏe khoắn hơn, trẻ trung hơn từ dưới vết cắt đau đớn năm nay. Rồi tết, bốn cây mai vẫn đủ sum suê để khoe sắc vàng rực trước nhà. Nó luôn nhớ về khu vườn của bà với những bông hoa mai tỏa mùi hương mát mẻ dịu dàng khi đầu ngày. Nó chưa từng thấy ở vườn nhà ai những gốc mai bề thế như vậy. Bà nội ngày một già. Những gốc mai cũng ngày một già. Nhưng bà nội già đi, rồi một ngày ko dậy nữa. Những gốc mai già đi, vẫn nở những mùa hoa ranh con, và ngày một tăng cường trị giá. Rồi đến cái tết nó thấy khu vườn của bà trông trống. Những gốc mai không còn ở đấy nữa. Chúng đã bị bán đi. Nhiều triệu đồng. Một ngày, nó đi viếng cha của một người bạn. Ông là một nông dân. Ông từng là chủ của một khu vườn đầy cây trái. Nó lang thang ngắm vườn và đứng yên ngắm những chiếc khăn trắng thắt ngang thân cây. Người nhà ông mang khăn tang cho những cái cây ông trồng. Để cây được để tang ông, để chúng bớt buồn phiền. Kẻo, chúng buồn tới chết mất. Nó đứng giữa khu vườn đeo khăn tang và nghĩ về những đời cây. Nó luôn tin những cái cây biết đau, cũng vui cũng buồn, bởi chúng là những sinh vật sống. Nó nghe nói, ở một nhà, ngày ông nội già tạ thế, con cháu thắt khăn trắng cho những cái cây già nhất trong vườn, rồi khăn xanh, khăn vàng, khăn tím cho những cái cây nhỏ hơn. Như tuần tự màu khăn con cháu để tang cha, ông, cụ, kỵ của mình. Giờ, nó cũng có một mảnh vườn tí xíu. Nó trồng đủ thứ cây, cố chen thêm cây mai bé tí teo trước cửa nhà. Nó ko dám mơ cây mai thành đại thụ như những cây mai trong vườn bà nội ngày xưa. Nó cũng không mơ đến ngày cắt cành trong khoảng cây mai đó mang vào nhà chưng tết. Nó chỉ mong cây mai đấy nở vài bông thôi cũng được, những bông hoa thật tươi, thật vàng, để mỗi năm nó được lợi thứ cảm giác khấp khởi trông mong, thắc thỏm đón đợi bông hoa mai Việc ban đầu của ngày mùng Một tết. Hoa mai vàng như nắng.